توسعه یک سیستم حامی تصمیم گیری مکانی جهت برنامه ریزی برای اسکان موقت (مطالعه موردی: سازماندهی جهت مدیریت بحران زلزله)

کلانشهر تهران به علت وجود چندین گسل فعال در اطراف و درون شهر و همچنین تراکم بالای جمعیت انسانی، تراکم ساختمانها و مراکز اداری و صنعتی، به یکی از شهرهای با آسیب پذیری بالا در مقابل خطر زمین لرزه تبدیل شده است. بعد از زلزله افرادی که جان سالم به در برده اند باید برای در امان بودن از پس لرزه ها یا ریزش احتمالی سازه های خسارات دیده، محل سکونت خود را ترک و به مکان های امن جهت اسکان مراجعت نمایند. از طرفی با توجه به اینکه میزان تخریب مناطق مختلف متفاوت است و مکان های امن ظرفیت محدود دارند و همچنین توزیع آنها در سطح شهر به صورت منظم و عادلانه نیست لذا وجود یک برنامه ریزی حساب شده و هدف مند قبل از وقوع زلزله امری ضروریست. وجود عوامل غیرقابل پیش بینی تاثیرگذار مثل گسل فعال در ایجاد زلزله، بزرگا و زمان وقوع زلزله، باعث دسته بندی تصمیمات این حوزه در قالب مسائل نیمه ساختاریافته می شود که به صورت خودکار قابل برنامه ریزی نبوده و وجود سیستمی در تعامل با کاربر در دستیابی به راه حل بهتر ضروریست. بنابراین در این تحقیق به توسعه یک سیستم حامی تصمیم گیری جهت برنامه ریزی برای اسکان موقت در بستر gis پرداخته شد که شامل سه زیر سیستم اصلی برآورد تقاضا، تعیین تناسب اماکن امن و تخصیص می باشد. در زیرسیستم برآورد تقاضا، ابتدا میزان آسیب پذیری فیزیکی به عنوان مهمترین عامل دخیل در میزان تلفات با تعیین سناریوی گسل فعال، با روش های جمع وزنی ساده و جمع وزنی مرتب شده تعیین شد و سپس میزان آسیب پذیری انسانی با روش جمع وزنی ساده و با در نظر گرفتن فاکتورهای، آسیب پذیری فیزیکی، تراکم جمعیت، تراکم جمعیت آسیب پذیر، تراکم جمعیت دانش-آموز، تراکم بیمارستان ها، تراکم ادارات و تراکم مراکز خطر تعیین و در نهایت با توجه به میزان تلفات، تعداد بازماندگان که در واقع متقاضیان اسکان هستند در دو سناریو روز و شب به صورت تقریبی تعیین شد. در زیرسیستم تعیین تناسب اماکن امن، تناسب اماکن مستعد جهت اسکان در دو سناریو با توجه به اهمیت کاربری مکان با استفاده از روش شباهت به گزینه ایده آل و روش شباهت به گزینه ایده آل- سلسله مراتبی و با در نظر گرفتن فاکتورهای، دسترسی به منابع آب، راه، مراکز درمانی، مراکز انتظامی و دوری از پمپ بنزین ها و مراکز خطر تعیین شد. در نهایت در زیرسیستم تخصیص، به منظور بهینه نمودن تخصیص در اسکان موقت فاکتورهای مهمی مانند حداقل کردن تعداد پناه گاه شرکت کننده در تخصیص جهت کاهش هزینه، حداقل کردن جابه جایی متقاضیان اسکان برای رسیدن به اماکن امن، توزیع تقاضا مطابق با ظرفیت اماکن امن، تخصیص جمعیت به اماکن امن با تناسب بیشتر، در نظر گرفته شد. پس از تعریف توابع هدف از الگوریتم فراابتکاری مجموع ذرات در بهینه سازی استفاده شد. به منظور تست سیستم، داده های مکانی و آماری مربوط به بلوک های شهر تهران اخذ شد و با تعیین تقاضا و تناسب، تخصیص تقاضای اسکان به مناطق امن انجام شد.